N vënderdi, ai prim de dezëmber dl 2023 iel unì prejentà, tla sala dl Cunsëi de Chemun de Urtijëi, l liber nuef de Ludwig Moroder „L’ega da bever per Urtijëi pitla storia de nosta gran richëza“. La publicazion ie unida data ora dal Istitut Ladin Micurá de
-
N vënderdi, ai prim de dezëmber dl 2023 iel unì prejentà, tla Sala dl Cunsëi de Chemun de Urtijëi, l nuef liber de Ludwig Moroder „L‘ega da bever per Urtijëi – pitla storia de nosta gran richëza“. La publicazion ie data ora dal Istitut Ladin Micurà de Rü cun l sustëni dl Chemun de Urtijëi.
La prima pert dl liber trata dla cualiteies dl’ega da bever. La carateristiches che à da nfé cun i sënsc dla persona sciche la sëur, l culëur, l tof, la trasparënza, la temperatura; chëles fisiches sciche la durëza, la cundujibltà, l pH, l avanzà sëch, la radioatività; chëles microbiologiches che valutea i pericui de malaties, chëles che mostra su i minerei y la sustanzes chimiches che possa unì dant.
La gran pert dla families a Urtijëi giata te cësa l’ega dala funtanes de Plan de Cunfin. N valguna cëses Su n ch’l Piz tol l’ega dala funtanes de Campestrins che vën a lum tl bosch de Resciesa y n 10 cëses sota Resciesa se nuzea dla funtanes de Palua y dl Vedl Cason tres n egaduz privat de nteres publich. Per Sacun iel unì fat da nuef l’egaduz che pea su l’ega dala funtanes de Lagustel.
Co fovela pa plu da giut? Ti ani dan la fin dl 1800 fovel suvënz de bujën de stracé ca l‘ega dai ruves cun barices o majeri barijiei. Per nteressamënt de privac iel pona unì metù su i prim egaduc cun l’ega meneda pra la cëses tres roles de fier, sciche l’ega de Stufan o de Palua. Ti ani 1905-1910 iel unì a s‘l dé l prim egaduz publich a prescion per merit dl ambolt bera Franz Moroder da Lenert, tulan su l’ega dala funtanes de Campestrins y Ravison. Dl ann 1938 an pona metù ju la prima roles dala funtanes de Cunfin. Per auzé la purteda per ti ji ancontra al for majer debujën d’ega an juntà mo na nueva majera rola ala fin di ani 1960.
L liber va ite plu avisa sun la strutura di egaduc per l’ega da bever, dal pië su dla funtanes, ala roles, ai resservares y al spartì ora dl’ega tl luech. La carateristiches che desferenzieia l’ega dla funtanes autedes ite a Urtijëi vën mustredes su avisa.
L vën sotrissà l gran lëur che l se adrova per garantì ala families te uni mumënt n’ega bona, segura y assé. L vën fat autocuntroi per la cualità dl’ega, l vën mudà ora la roles vedles, l vën cialà de ti vester ai pericui che pudëssa vester de dann, l vën cialà do y fat la manutenzion avisa di manufac. Per dut chësc paia i utënc na tarifa aldò al’ega adurveda, che ie stata per l’ann 2023 de 0,30 € uni 1.000 litri o meter cubich.
L liber giaten da cumpré pra l Istitut Ladin Micurà de Rü. La populazion de Urtijëi possa jì a s’l tò debant tl Ufize per la chëutes te Chemun.